"سمیه یزدان پناه"، "سیما فرهمند" و "شهربانو بهروزیان" از کارشناسان ارشد مرکز مشاوره معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان بوشهر، یادداشتی در خصوص عوامل اثرگذار و راهکارهای افزایش نشاط اجتماعی منتشر کردند.
به گزارش دیارجنوب، در این یادداشت آمده است:
مقوله‌ی نشاط اجتماعی بیشتر در حیطه علوم جامعه‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. این فاکتور ارزشمند در جامعه نبایستی مورد غفلت قرار گیرد. زیرا که نبود نشاط در بین افراد سبب کاهش رشد و پویایی می‌گردد. برنامه‌ریزی مسئولین برای نشاط اجتماعی از اصلی‌ترین نیازهای زندگی می‌باشد. زیرا افراد، خود کمتر فرصت پیدا می‌کنند به خودشان و نیازهای این‌چنین که دارند، فکر کنند و مستعد افسردگی هستند.
همه ما می‌دانیم که جامعه‌ای بانشاط است که استعدادهای افراد آن شکوفا شده و رفاه و امنیت برای آحاد آن جامعه وجود داشته باشد؛ در مقابل نیز، جامعه افسرده، خموده و غمگین، هر روز بر مسائل آن افزوده شده و کم‌کم رو به انحطاط می‌رود.
اگر بخواهیم تعریف خاصی از نشاط اجتماعی داشته باشیم میتوان گفت نشاط در زندگی، ترکیبی است از شرایط فردی و اجتماعی و در واقع خود نشانه‌ای است از نگرش‌های مثبت نسبت به جهان و محیط پیرامون آن.
نشاط در زندگی شامل: احساس خوشبختی، اعتماد متقابل و احساس تعهد و موارد مشابه است که همه در دسته فرهنگی قرار دارند. به طور کلی میتوان گفت: نشاط تحت تأثیر جامعه و شرایط فرد به فرد انسان‌ها قرار دارد. در صورت تحقق نشاط اجتماعی در یک جامعه شاهد آثار مثبتی خواهیم بود که شامل موارد زیر می‌شوند.
علاوه بر موارد اثرگذار بر روی نشاط اجتماعی که گفته شد مواردی مانند مقبولیت اجتماعی، امید به آینده، عدالت اجتماعی، پای‌بندی به باورهای دینی، همبستگی از عواملی هستند که در نشاط اجتماعی مؤثرند. این عوامل را در مجموع میتوان در قالب سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی بیان کرد. نشاط اجتماعی تک علتی نیست، بلکه در کاهش و ارتقای آن مجموعه‌ای از علت‌ها دخالت دارند که محیط اجتماعی، شخصیت فردی و فرهنگ حاکم بر جامعه مهم‌ترین آنها هستند.
در پژوهشی امید به آینده، مهم‌ترین عامل شادکامی اجتماعی است و پس از آن احساس مقبولیت اجتماعی، ارضای نیازهای عاطفی، پای‌بندی به ارزش‌های دینی، بالا رفتن سن افراد، احساس عدالت توزیعی، فضای مناسب اخلاقی عمومی و احساس امنیت قرار داشتند.
یکی از مواردی که سبب افزایش نشاط اجتماعی در یک جامعه می‌شود جشن‌های جمعی عمومی است. جشن‌ها که معمولاً به صورت گروهی برگزار می شوند، تعدادی از افراد گرد هم آمده و با تمسک به یک موضوع خاص، به تبادل احساسات و عواطف نسبت به هم می‌پردازند.
این گونه جشن‌ها هر کدام برای خود و روش‌ها آیین‌های خاص دارند. از سوی دیگر، برگزاری جشن‌های دسته جمعی ضمن اینکه به کنش جمعی می‌انجامد، شادابی، کاهش تنش‌های عاطفی، رفع تیرگی‌های روابط بین افراد و کاهش کشمکش‌های اجتماعی را به همراه دارد.
بنابراین میتوان گفت که برگزاری جشن‌ها همانند مناسک دینی، از جمله عوامل ایجاد همبستگی، انسجام و وفاق اجتماعی هستند.
راهکارهای افزایش نشاط اجتماعی
• ترویج استفاده از لباس‌هایی با رنگهای شاد در منزل و در جامعه متناسب با هنجارهای اجتماعی و باورهای دینی
• آگاه سازی مردم برای درک تفاوت نشاط با لذات مادی و زودگذر و یا شادی‌های کاذب
• تعریف و ایجاد مجموعه‌های فرهنگی و ورزشی در بوستان‌ها، ایجاد سینماهای روباز در محل بوستان‌های شهر، ایجاد سایت‌های کوچک ورزشی (فوتسال، تنیس روی میز،…)
• تبلیغ و ترویج قناعت و بهره بردن از شرایط موجود و روی آوردن به سمت طبیعت برای ایجاد تفریحات و سرگرمی‌های سالم؛
• تعیین روزهای خاص عمومی مانند روز پاکسازی محیط زیست، هفته بهسازی دیوارها و پیاده روها و یا نظافت جامعه یا روز خنده و یا هفته مبارزه با اخم و عصبانیت در طی سال برای جلب توجه مردم به مقوله نشاط.
• تقویت شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های مروج نشاط اجتماعی، تشویق مردم به عضویت در انجمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد
• امنیت اقتصادی و امنیت شغلی، سلامت اداری و شایسته سالاری هم می‌تواند در حوزه نشاط اجتماعی بسیار تأثیرگذار باشد، حفظ شأن کارکنان و تکریم ارباب رجوع در ادارات و سازمان‌ها، تأثیر بسزایی بر آرامش روانی و رضایت اجتماعی آنان دارد.
• توجه به رعایت نظم و نظافت در ادارات و استفاده از گیاهان و رنگهای شاد برای با طراوت نمودن فضاهای انتظار ارباب رجوع
• کاهش صداهای ناهنجار در سطح شهر
• اصلاح مبلمان شهری فرسوده یا آسیب‌دیده، رنگ آمیزی شهرها و رنگ آمیزی هماهنگ دیوارها و پاکسازی آلودگی دیوارها،
• استاندارهای طراحی منازل شهروندان با توجه به معیارهای معماری بومی
• انتشار بیشتر اخبار شاد و امیدوارکننده توسط رسانه‌ها.
راهکارهایی در زمینه افزایش شادی و نشاط اجتماعی
نشاط و شادابی یکی از نیازهای اساسی انسان به شمار می‌آید شاد زیستن آرزوی دیرینه بشر است. احساس شادی از یک سو انسان‌ها را برای زندگی بهتر و بازدهی بیشتر آماده می‌کند و از طرفی دیگر به دلیل ویژگی مسری بودن آن، وابستگی‌های فرد را با محیط گسترده می‌کند. در کل افراد در تکاپوی شادی و نشاط هستند و بیش از هر چیز به شادی و تفریح نیاز دارند، حال افزایش این نشاط و سرزندگی و امیدآفرینی فردی و اجتماعی مفهومی بیش از یک احساس شادی و رضایت و خرسندی سطحی و معمولی دارد. به تجربه ثابت شده شادی و نشاط ماده اولیه تغییر جامعه و تحول و تکامل درونی انسان‌هاست. در جامعه خوشحال و خرسند تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد سالم‌تر خواهد بود و بدون شک چنین محیطی امنیت اجتماعی و فردی راحت‌تر بدست می‌آید. در محیط شاد ذهن انسان پویا، زبانش گويا و استعدادش شکوفا می‌شود شاد بودن جامعه یکی از عوامل مؤثر به توسعه اقتصادی – فرهنگی و اجتماعی و سیاسی است و باعث کاهش نابسامانی‌های خانوادگی و افزایش میل و رغبت تحصیلی و دل به کار دادن و افزایش تولید می‌شود. لذا در جامعه شاد و خوشحال افراد مشارکت موثرتر و هدفمندتری در امور ملي خواهند داشت. در عصر جدید و در شرایطی که تکنولوژي، عرصه‌هاي زندگي و زيستي انسان را درنوردیده است. توجه به جریان شادي واقعي که روح آدمي را در کنار جسم او نوازش مي‌دهد اهمیت سترگي يافته است. چرا که شادي و نشاط نقش مهمي در تامین و ارتقاي سلامت فرد و جامعه دارد و مي‌تواند در کنار حس خرسندي و امید و اعتماد، سرعت‌دهنده تحقق توسعه ملت باشد.
پس پویایی و تحرک جامعه تا حد زیادی به فراوانی عناصر شادی‌آفرین مشروع و کاهش اضطراب، افسردگی و غم در جامعه بستگی دارد، عدم یا کاهش وجود نشاط و شادابی موجب ایجاد آسیب‌ها و نابهنجاری‌های گسترده اجتماعی و فرهنگی می‌شود، لذا میتوان گفت: وضعیت‌های اجتماعی نابسامان و ملال‌آور و پراضطراب یکی از عوامل اصلی توقف استعدادها و اندیشه در جامعه است که می‌تواند روابط فرد با اجتماع را مختل نموده و به تدریج نیروی انسانی را ضعیف کرده، قوای جسمی و فکری انسان را فرسوده و انسان‌ها را برای قبول ضعف و ناتوانی آماده می‌سازد. راهکارهایی برای ارتقا نشاط در زیر اشاره می شود:
1-داشتن لبخند بر لب در برخوردهای اجتماعی و دوری از عبوس بودن: اخم کردن و مکدر بودن که باعث انتقال انرژی منفی به دیگران می شود.
2-استفاده از عطر و لباس‌های آراسته با رنگهای شاد در منزل و در جامعه متناسب با هنجارهای اجتماعی: به عنوان مثال رنگهای سنگین اما شاد برای خانمها و آقایان وجود دارد که می‌تواند در محیط کار، جامعه و خانواده استفاده کنند ولی کم توجهی به این امر مهم باعث گرایش افراطی به رنگهای تیره و کدر می‌شود.
3- تقویت اعتماد به نفس، اراده و حافظه و تقویت آنها در مسیر پرورش با روش‌های کارآمد پیشگیری از فشارهای روانی و ایجاد کنترل بر فشارهای روانی کمک به بالا بردن ظرفیت تحمل‌پذیری و پرهیز از عصبانیت‌های زودهنگام ریشه‌کنی افکار منفی و ناآرام و هیجان‌های رنج، به عبارتی باید تلاش کنیم که مشکلات زندگی مانند مسایل اقتصادی تمامی فكر و ذکر افراد را در تمامی لحظات زندگی اشغال نکند و در حد متعادل به افکار مثبت نیز توجه داشته باشند و روحیه امید را در درون خود و با اراده تقویت نمایند
4-فراگیری بهداشت روانی و پیشگیری از آسیبهای فردی، ایجاد قدرت غلبه بر ترس و ناراحتی‌های زندگی
5-تقویت ارتباط‌های اجتماعی و ارتباط‌های خانوادگی صحیح و کارآمد
6-فراگیری ورزش‌های فکری و به کارگیری آن در مسیر تعلیم و تربیت، رشد و شکوفایی استعدادها
7-بکارگیری افکار مثبت و متعادل در زندگی.
8-پرداخت به عوامل امید بخش و شادی آور مانند رضایت و تحمل
9-پرهیز از گناه، مبارزه با نگرانی حضور در مجالس شادی، ورزش، سفر و تفریح، تفکر در آفریده‌های خداوند
10-یادگیری و اتخاذ شیوه صحیح برخورد با مشکلات و داشتن قضاوت‌های مثبت در خصوص افراد و امور و تصویرسازی‌های مثبت
خودآگاهی هیجانی
خودآگاهی هیجانی بدین معنی است که فرد به احساسات و هیجانات خود در موقعیت‌های مختلف آگاهی داشته باشد در واقع آگاهانه بداند در شرایط مختلف دارای چه احساسات و هیجاناتی است. ما انسان‌ها اغلب اوقات همان‌گونه رفتار می‌کنیم. که احساس می‌کنیم و اغلب اوقات همان‌گونه احساس می‌کنیم که فکر می‌کنیم؛ همه چیز بستگی به نگرش آدمی دارد. برداشت‌ها، طرز تلقی‌ها و باورهای انسان تعیین‌کننده نوع برخورد او با جهان پیرامون خود است. به عبارت دیگر نوع برخورد ما با جهان اطراف‌مان بستگی به این دارد که حوادث، رویدادها و حتی اطرافیان خود را چگونه تفسیر کنیم. " دنیا آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم". البته ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار تعاملی است که هر یک بر دیگری تاثیر می‌گذارد.
بدین ترتیب آگاهی ما نسبت به وضعیت باعث می‌شود که تمرکز لازم جهت تسلط لازم بر این احساسات را داشته باشیم در موقعیتی مانند شرایط کنونی (ویروس کرونا)، نسبت به احساسات منفی خود آگاه باشیم، و بدانیم تجربه کردن احساسات منفی سالمی همانند عصبانیت، غم و اندوه و ناکامی طبیعی است ولی اگر این احساسات را به احساسات منفی ناسالم خشم، فاجعه سازی از مشکلات و افسردگی تبدیل کنیم دچار بحران می‌شویم. در واقع تجربه این احساسات به دنبال یک سری افکار ناکارآمد فعال می‌شوند و اگر مدیریت ذهن خود را بر عهده افکار ناکارآمد بسپاریم احساس ناسالم منفی بوجود می‌آید.
نمونه‌ای از افکار ناکارآمد منفی
1-احساس می‌کنم آدم شکست خورده‌ای هستم و با این شرایط نمی‌شود به زندگی ادامه داد.
2-چون همه کارهایم به تعویق افتاده پس نمی‌توانم ادامه دهم.
3-به هیچ عنوان نباید در زندگی من خللی ایجاد شود.
این‌ها افکار ناکارآمدی هستند که به شکل گفتار درونی در رویارویی با مشکلات، ذهن ما را مشغول می‌کنند و باعث می‌شوند که نتوانیم به خوبی از عهده یک مشکل برآمده و تصمیم مناسبی اتخاذ نماییم. پس ابتدا ما باید این افکار ناکارآمد را شناسایی کنیم و سپس با به کار بردن گفتارهای درونی مناسب آن را به افکار کارآمد تبدیل کنیم.
نمونه‌ای از افکار کارآمد
1-مشکل برای هر کسی پیش می‌آید برای من هم پیش آمده است.
2-کارهایم به تعویق افتاده ولیکن با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانم بسیاری از این موارد را جبران کنم.
3-اگرچه در زندگی من خللی ایجاد شده است اما این یک تمرین است و باعث می‌شود که قوی‌تر شوم.
بنابراین اولین و مهم‌ترین مرحله در خودآگاهی هیجانی این است که آگاهانه سعی کنیم افکار ناکارآمد خود را با به کار بردن گفتارهای درونی مناسب، کارآمد کنیم.
بنابراین آنچه که ما باید در این شرایط انجام دهیم این است که:
• آگاهی داشته باشیم که باید مشکل را شناسایی و برای حل آن تصمیمی درست بگیریم.
• با گفتار درونی مناسب ذهن‌مان را آماده پذیرش این موضوع کنیم که مشکلات واقعیت زندگی‌اند و بسیاری از مواقع راه حل دارند.
• با بکار انداختن گفتارهای درونی مثبت مانع از فعال شدن افکار ناکارآمد شویم.